In 2011 ging Portugal failliet en het jaar daarop moest het een aantal van zijn belangrijkste activa verkopen.China heeft zich vanaf het begin als koper gepositioneerd en Chinese investeerders en bedrijven hebben sindsdien meer dan € 12 miljard in Portugese bedrijven en onroerend goed gestoken.Na de aankoop van EDP bleef Portugal op de radar.Macau Zakelijk |mei 2022 |Speciaal verslag |Investeringen China-Portugal: alles is 10 jaar geleden veranderd“Portugal verwelkomt de Chinezen met open armen”, schrijven de auteurs van Negócios da China (China Business), een boek dat in 2016 in Portugal werd gepubliceerd.Daarin stellen de twee journalisten: “Portugal heeft in feite iets gedaan wat niemand anders in de westerse wereld zo duidelijk heeft geprobeerd: het opende de deur voor Chinees kapitaal in strategische sectoren;het liet hen toe in sectoren die verboden waren in andere landen.Welk ander Europees land heeft tegelijkertijd de controle over zijn enige elektriciteitsbedrijf en zijn stroomdistributienetwerk verkocht?Geen."Maar Campos & Vicente zijn ook duidelijk over het publieke sentiment: of het nu door "overdrijving of vooroordelen is, er is een zekere mate van sociaal alarm over deze verkopen.De Portugezen staan ​​wantrouwend tegenover het feit dat de controle over hun energiesector is overgedragen aan de Chinese staat.”De auteurs van het boek verwijzen specifiek naar de verkoop van aanzienlijke belangen in het Portugese elektriciteitsbedrijf, EDP, en zijn nationale elektriciteitsnet, REN, aan respectievelijk China Three Gorges (CTG) - een deal die 10 jaar geleden werd gesloten - en aan State Grid.“Hoewel het al twijfelachtig is om het machtigste elektriciteitsbedrijf van het land, een gebouwd door de Portugese staat, te verkopen aan een Chinees staatsbedrijf (CTG), is het nog schokkender dat het nationale elektriciteitsnetwerk ook in handen is van een Chinees staatsbedrijf (State Grid)”, schrijft een van Portugals bekendste journalisten, Nicolau Santos, in het voorwoord van het boek.In het voorwoord vat de heer Santos veel van de kritiek samen die destijds op de Portugese regering werd geuit: “En wat levert deze investering ons op, afgezien van het geld uit de verkoop van bestaande bedrijven?Dragen ze technologie over?Nee. Voegen ze kennis of innovatie toe aan het veld?Nee. Nemen ze meer geschoolde arbeiders aan?Nee. Doen ze nieuwe investeringen?Nee. Integendeel, ze maken regelmatig de substantiële winsten die ze verdienen weg.”Het is gemakkelijk in te zien waarom de intrede van Chinese ondernemingen (eerst in staatsbezit, daarna particulier) in de Portugese economie aanleiding gaf tot aanzienlijke sociale onrust.China heeft tussen 2012 en 2014 immers meer in Portugal geïnvesteerd dan in enig ander Europees land.In een reactie in 2014 verklaarde de belangrijkste zakenman en rijkste man van Portugal, volgens Forbes, nadrukkelijk: “Ik haat Chinese investeringen omdat het niets bijdraagt: geen knowhow;niet eens de directie.”Het jaar daarop uitte Fernando Ulrich, president van BPI, een van de drie grootste banken van Portugal, ook zijn ongenoegen: "Ik ben verbijsterd over hoeveel Chinese investeringen er in zo'n korte tijd zijn geweest", eraan toevoegend dat hij "geschokt was door de Portugese rol als vliegdekschip in Europa voor China", verkocht "de beste nationale bedrijven zonder enig duidelijk rendement."In 2018 was de toenmalige Amerikaanse ambassadeur in Portugal, George Glass, kritisch over het staatsmodel, over bedrijven die gehoor gaven aan de politieke macht van Peking, eraan toevoegend dat de VS "waakzaam" bleven voor de stroom Chinese investeringen naar het land.Zoals verwacht boden Chinese functionarissen geen antwoord op de controverse, maar gaven er de voorkeur aan hun bekende low profile te behouden.Zoals de auteurs van Negócios da China uitleggen: “Het was een kwestie van kansen.Portugese bedrijven stonden te koop, maar de Chinezen hadden Europa al in de gaten voordat het nieuwe privatiseringsprogramma begon.Hier lagen geavanceerde, geïnternationaliseerde infrastructuur en ondernemingen voor het grijpen, iets waar Chinese investeerders naar op zoek waren.”[Na de grote wereldwijde financiële crisis van 2008 ging Portugal failliet.Het land riep het Internationaal Monetair Fonds en de Europese autoriteiten om hulp, die onder meer het opstarten van een privatiseringsprogramma eisten in ruil voor de financiering van de Portugese economie.Ook belangrijk was een bezoek in 2011 van de president van de Volksrepubliek China, Hu Jintao – waardoor verschillende overeenkomsten konden worden ondertekend – dat als een stimulans voor Chinese bedrijven werd beschouwd om in Portugal te investeren.]“Portugal is het beste land in Europa om in te investeren”, zei Guo Guangchang in juni 2015. Guo staat aan het hoofd van Fosun, de eerste grote Chinese particuliere investeerder in Portugal, eigenaar van de verzekeringsmaatschappij Fidelidade (met een filiaal in Macau) en een ziekenhuis groep.Een andere zin die de geschiedenis in is gegaan, werd uitgesproken door de toenmalige president Cao Guangjing van CTG na de aankoop van EDP: “Deze transactie dient als een brug naar nauwere samenwerking tussen Chinese en Portugese bedrijven en zal aanzetten tot grotere investeringen door meer Chinese bedrijven in Portugal. ”EDP ​​was echter, volgens de titel van een onderzoekspaper van de Lisbon School of Economics & Management, "de belangrijkste energieproducent van Portugal die iedereen graag haatte".Belangrijkste Chinese bedrijven die in Portugal hebben geïnvesteerd (meer dan € 50 miljoen)De hoogste verhouding tussen Chinese investeringen en BBPHet besef dat Portugal tussen 2012 en 2014 het Europese land was met de meeste Chinese investeringen, zegt veel over de teneur van die jaren en de jaren daarna.Terwijl de directe investeringen van China in Portugal vóór 2012 onopvallend waren - op de 41e plaats en bijna volledig beperkt tot winkels en restaurants - heeft het sindsdien een toppositie ingenomen.Neem 2008 als voorbeeld, met een niveau van directe Chinese investeringen dat nauwelijks verwaarloosbaar is (€ 2,2 miljoen).Met de acquisitie van CTG in EDP stegen de investeringen met een factor tien (€ 2,7 miljard).De instroom van Chinees kapitaal naar Portugal tussen 2012 en 2014 bedroeg € 12,5 miljard: in termen van de directe aankoop van aandelen in Portugese bedrijven met publieke zichtbaarheid gaven Chinese bedrijven € 5,1 miljard uit, goed voor meer dan de helft van het totale bedrag dat door de Het gemandateerde privatiseringsprogramma van de Portugese regering.Maar bovenop dit bedrag is nog eens € 5 miljard aan de aankoop van activa en kredietlijnen voor EDP en REN, plus een onbepaald bedrag dat is besteed aan het verkrijgen van zogenaamde "gouden visa".Bovenstaande tabel spreekt voor zich.Enerzijds blijkt dat er vóór 2012 geen Chinese investeringen in Portugal waren, dat de piek in 2014 kwam (€ 714 miljoen), en dat er een gestage daling volgde die desalniettemin pas in 2018 onder het huidige (2021) niveau zakte. aan de andere kant zijn de waarden in het afgelopen decennium (sinds de piek) standvastig boven de € 100 miljoen gebleven.Om dit in een Europese context te plaatsen, hoewel Portugal niet het belangrijkste investeringsdoel van China wereldwijd is, blijkt uit de onderstaande grafiek dat Portugal de hoogste verhouding heeft tussen Chinese investeringen en het BBP.In 2018 was China bijvoorbeeld de 5e grootste investeerder van Portugal.Een rapport uit 2018 over de "Trends van Chinese investeringen in Europa", uitgegeven door de Spaanse business school ESADE, onthulde dat Portugal een geaccumuleerde investeringsratio had, gewogen door zijn economische dimensie van 3,66, alleen overtroffen door die van Finland (4,47).China investeerde tussen 2010 en 2016 in totaal $ 7,3 miljard in Portugal, waarmee het het zevende Europese land voor directe Chinese investeringen in die periode was, na het Verenigd Koninkrijk ($ 32 miljard), Duitsland ($ 18,6 miljard), Italië ($ 15 miljard) , Frankrijk ($12,9 miljard), Finland ($10,5 miljard) en Ierland ($8,2 miljard).De laatste keer dat berekeningen werden gemaakt (2018), hadden de Chinese investeringen in Portugal al € 12 miljard (US $ 13,72 miljard) bereikt, waarbij meer dan € 9 miljard afkomstig was van Chinese ondernemingen en de rest van individuele investeerders (golden visa-regeling), volgens de toenmalige Chinese ambassadeur in Portugal, Cai Run.Ondanks alle inspanningen kon Macau Business geen bijgewerkt cijfer krijgen, noch van AICEP (Portugal's Global Trade & Investment Agency) noch van de Chinese ambassade in Lissabon.Maar uit recente gegevens van de Bank of Portugal blijkt dat China in 2021 de vijfde grootste investeerder in Portugal was, goed voor 6,8 procent (10,6 miljard euro) van het totaal (154,9 miljard euro).De sector met de grootste Chinese aanwezigheid is energie (38 procent).Vastgoed en gouden visaDe komst van 2017 zag de kansen om goede bedrijven te kopen al aangegrepen en een aanzienlijke daling van de investeringen.Maar er begon een nieuw gebied te ontstaan: onroerend goed.Verschillende ondernemers ontdekten dat Portugal het potentieel had om grote investeringen te ontvangen, en grote projecten die werden onderschreven door bedrijven zoals Level Constellation, EMGI Group, Reformosa en KNJ (onder leiding van Kevin Ho) begonnen te ontstaan.Rond dezelfde tijd verschenen de eerste Chinese bouwbedrijven in Portugal.Als eerste ter plaatse was niemand minder dan 's werelds grootste, de China State Construction Engineering Corporation (CSCEC), die probeerde een bestaand bouwbedrijf over te nemen, maar uiteindelijk samenwerkte aan een vastgoedproject in de omgeving van Lissabon (2019).Succesvoller was China Communications Construction Company (CCCC), dat in 2020 23 procent van het kapitaal van het grootste bouwbedrijf van Portugal, Mota-Engil, kocht.In een ander goed voorbeeld, China Triumph International Engineering begon met het investeren van € 200 miljoen in Europa's grootste subsidievrije zonne-energiecentrale, Ourika!, gelegen in de zonovergoten regio Beneden-Alentejo in Portugal.Niets van dit alles is verrassend: in 2018 wees een partner op het gebied van financiële adviesdiensten bij Ernst & Young (EY) infrastructuur aan als het volgende investeringsdoel van China in Portugal: “Het volgende gebied waarin we meer belangstelling van de Chinezen zullen zien, is infrastructuur.Vooral omdat we in Portugal een periode van rust hadden in deze sector, en nu komen we terug”, aldus Miguel Farinha, Partner, Strategy and Transactions – EY Portugal, Angola & Mozambique.Nog even teruggaand, opnieuw naar 2012, toen de Portugese regering haar gouden visum – officieel Residence Permit for Investment (ARI) – regeling voor het verlenen van verblijfsrechten in ruil voor investeringen lanceerde, zien we dat het Chinese burgers waren die, vanaf het begin de grootste belangstelling getoond.De regeling maakt verschillende routes naar verblijf mogelijk, maar een ervan is overweldigend populair geworden: de aankoop van onroerend goed met een waarde van € 500.000 of meer.Tien jaar later en na verschillende wijzigingen die de reikwijdte en aantrekkingskracht van de regeling hebben verkleind, blijft China de belangrijkste bron van aanvragers.Volgens de meest recente informatie die de Portugese autoriteiten aan Macau Business hebben verstrekt, bedroeg het aantal verleende verblijfsvergunningen tussen oktober 2012 en januari 2022 10.348, goed voor ongeveer € 3 miljard aan investeringen.Ongeveer de helft hiervan (5053 verblijfsvergunningen) werd toegekend aan Chinese burgers, met Brazilianen op een verre tweede plaats (1065 verblijfsvergunningen).“De Chinezen zijn verreweg de mensen die het meest hebben geprofiteerd van dit voordeel, waardoor ze vrij kunnen bewegen in Europa – een stimulans voor de introductie van buitenlands kapitaal die meer toegeeflijk is dan identieke mechanismen die door andere westerse landen worden gebruikt,” volgens het boek Negócios da China.De meeste van deze deals die de afgelopen 10 jaar zijn gesloten, zijn onveranderd gebleven, wat aangeeft dat Chinese investeerders kwamen om te blijven, of op zijn minst een langetermijnvisie hebben.In 2014 heeft de Portugese regering een belasting geheven op de energiesector in het kader van de toezeggingen van Portugal aan internationale financiers, tot grote ergernis van CTG, die duidelijk protest aantekende met dien verstande dat het de toezeggingen schond die eerder – op het hoogste niveau – door de Portugese regering.CTG zou de maatregel uiteindelijk met tegenzin accepteren, maar de woorden van de toenmalige president van het bedrijf, Cao Guangjing, waren krachtig: in een verklaring van 2014 in Lissabon verklaarde hij dat de investering in EDP minder dan verwacht had opgeleverd, hoewel positief, opbrengst.In 2018 lanceerde CTG – die toen directe of indirecte zeggenschap had over 28 procent van het elektriciteitsbedrijf – een openbare aanbieding op het volledige kapitaal van EDP om de grote spreiding ervan tegen te gaan en vijandige overnamebiedingen te voorkomen.De aangeboden waarde per aandeel was hoog en de Portugese regering gaf “groen licht”, maar de aandeelhouders verwierpen het voorstel.Als gevolg van deze optie heeft CTG in 2020 100 miljoen aandelen van EDP verkocht, ongeveer € 534 miljoen op de verkoop verzilverd en 19 procent van het kapitaal behoudend.Het blijft veruit de grootste aandeelhouder van EDP (het aandeel is de afgelopen maanden weer gestegen tot 20 procent).Om een ​​Chinese investering te vinden die daadwerkelijk heeft gefaald, moet je heel goed kijken:Het Chinese bedrijf voor metaalvormen en coatings Wuhan Industries kondigde in 2014 aan dat het een fabriek zou opzetten in Portugal, voor een investering van bijna 27 miljoen euro.De eerste fase van de industriële unit zou in 2015 operationeel zijn, maar is nooit geopend.Het Chinese bedrijf had het project vrijwel meteen vanaf het begin opgegeven, na een wijziging in de internationale investeringsstrategie van het moederbedrijf, maar investeerde uiteindelijk toch € 13,7 miljoen in de grond.Het andere was het Hi Po-project, dat in 2008 werd opgezet om groene batterijen te produceren in het Portugese Beja-district.Het is mislukt.Lang voordat Chinese bedrijven en investeerders naar Portugal begonnen te kijken, was geld afkomstig uit Macau al gericht op het meest westelijke land van Europa.Van één investeerder in het bijzonder: Stanley Ho.In zowel onroerend goed als gokken heeft STDM geïnvesteerd en grote vruchten geplukt in Portugal;het handhaaft twee actieve gokconcessies, waaronder de meest lucratieve van het land, Estoril-Sol/Lissabon.Andere Macau-ondernemers, zoals Ng Fok, hadden vóór 2000 ook in Portugal geïnvesteerd.Daarna was er wat "afkoeling", een trend die de afgelopen jaren werd doorbroken door KNJ Investment Ltd (onder leiding van Kevin Ho) in de media- en vastgoedsector (€ 70 miljoen in verschillende projecten) en CESL Asia, dat Monte do Pasto overnam , Portugals grootste vleesveeproducent.Wu Zhiwei, eigenaar van de Tin Min jade-winkel in Fisherman's Wharf, heeft investeringen in de landbouw, met name in de export van wijn."Dankzij de gezamenlijke inspanningen van zowel regeringen als volkeren ontwikkelen de Chinees-Portugese economische en handelsbetrekkingen zich gestaag, snel en gezond", zei de Chinese ambassadeur in Portugal, Zhao Bentang, onlangs.Hij citeerde de statistieken van de Bank of Portugal voor het derde kwartaal van 2021, die de cumulatieve waarde van de Chinese investering in Portugal op 2,8 miljard euro laten zien, een stijging van 8,27 procent ten opzichte van het voorgaande jaar."Als echter de verschillende investeringen die Chinese bedrijven in Portugal via markten van derden hebben gedaan worden meegerekend", verklaarde de diplomaat in een interview gepubliceerd door de Portugese krant Novo, "zou de waarde van Chinese investeringen in Portugal veel hoger zijn dan het cijfer opgenomen in de statistieken van de Bank van Portugal, waaronder energie, financiën, verzekeringen, gezondheidszorg, telecommunicatie, watervoorraden, bouw, ontwikkeling van industriële parken, ontwerp en engineering, luchtvaart, aquatische producten, catering, enz.”Bovendien benadrukt China de rol van Portugal als een land "dat actief deelneemt aan de bouw van het Belt and Road Initiative (BRI)."Het was zelfs het eerste West-Europese land dat een memorandum van overeenstemming over samenwerking met China ondertekende om gezamenlijk de BRI te bouwen.De heer Bentang prees ook de positie van Portugal als het eerste Europese land dat formeel een "Blauw Partnerschap" met China heeft opgericht, het eerste dat Union Pay-kaarten uitgeeft via een grote lokale financiële instelling en het eerste land in de eurozone dat schuld uitgeeft in Chinese valuta.Zoals de toenmalige Chinese ambassadeur Huang Songfu in 2015 verklaarde, is het geen toeval dat "Portugal het begin en het einde is van de BRI [voorheen de Silk Road Economic Belt of One Belt, One Road]."Een rapport van de Universiteit van Minho luidt: "Chinese diplomaten doen geen poging om hun enorme belangstelling voor het opnemen van de haven van Sines in de BRI-infrastructuur te verbergen", eraan toevoegend dat "China in feite bijzondere aandacht zal besteden aan de infrastructuur van Portugal, meer bepaald aan de haven van Sines, met het argument dat deze infrastructuur waarschijnlijk het eerste BRI-gerelateerde project in Portugal zal zijn.”Hoewel het waar is dat de kwestie van de haven van Sines keer op keer naar voren komt, heeft het de afgelopen jaren geen ontwikkeling gezien.Een topwetenschapper op het gebied van Chinees-Portugese betrekkingen, José Fernandes, waarschuwde in 2020 dat “het ingewikkelde web dat door de Chinese economische diplomatie is gecreëerd door middel van handel en investeringen in cruciale sectoren voor de economie, zoals haveninfrastructuur, stroomdistributienetwerken, de financiële sector enz. voort, speelt een handig spel van economische verleiding met strategische doelen.En het heeft in meerdere of mindere mate afhankelijkheden en kwetsbaarheden gecreëerd in meerdere delen van de wereld, waaronder Portugal.”Professor Fernandes voegt toe: “In een context van toenemende spanningen tussen de VS en China – een schijnbaar waarschijnlijk scenario – zullen Portugal en de landen die zich in het midden tussen twee grootmachten in conflict hebben geplaatst, geconfronteerd worden met een delicate evenwichtsoefening.De vraag is of dat überhaupt mogelijk is, of dat ze de schadelijke gevolgen zullen ondervinden van hun strategische onnadenkendheid.”